نفت خام (Crude Oil)

نفت یا پترولیوم (Petroleum) نام مایعی غلیظ قابل احتراق است که بصورت طبیعی در لایه های زیر زمینی و به ندرت بر روی زمین به صورت چشمه وجود دارد. نفت، سوخت فسیلی است که تجدیدپذیر نبوده و بطور معمول می تواند تقریباً بی رنگ، زرد، سبز، قهوه ای تیره یا سیاه باشد.

بخش اصلی نفت شامل ترکیبات هیدروکربن ها یعنی ترکیبات کربن و هیدروژن و مخلوطی از هیدروکربن ها با وزن های مولکولی مختلف از سبک ترین هیدروکربن ها (C1) تا سنگین ترین هیدروکربن ها (C17) می باشد. این هیدروکرین ها به سه دسته پارافین ها (С_nН_2n+2)، نفتن ها (С_nН_2ni) و هیدروکربن های معطر (ترکیبات آروماتیکی) (С_nH_2n-6) تقسیم می شوند. علاوه بر این، نفت حاوی نیتروژن، اکسیژن، گوگرد و ناخالصی های کمیاب تر، از جمله ناخالصی های غیر قابل احتراق است که به اصطلاح جزء خاکستر را تشکیل می دهد.

اصطلاحات صنایع بالادستی، میان دستی و پایین دستی در صنعت نفت و گاز به جایگاه یک شرکت های نفت و گاز در زنجیره تامین صنایع نفت و گاز اشاره دارد. بطور خلاصه صنایع بالادستی نفت و گاز مربوط به اکتشاف و تولید نفت، صنایع میان دستی نفت و گاز شامل حمل و نقل و بازاریابی نفت، خطوط لوله و تأسیسات ذخیره سازی شده و صنایع پایین دستی نفت و گاز مربوط به پالایش نفت خام و برش های آن در واحدهای پالایشگاهی و پتروشیمی و عرضه فراورده های نفت و گاز می شود.

در این صنعت، شرکت هایی وجود دارند که چند جایگاه را در زنجیره تامین نفت و گاز به خود اختصاص داده و در چندین گرایش فعالیت می کنند، که به اصطلاح به این شرکت ها، شرکت های یکپارچه نفت و گاز (Integrated Oil and Gas Company) گفته می شود. این شرکت های می توانند هم در عملیات حفاری مشغول باشند و همچنین پالایشگاه‌هایی جهت پالایش مواد خام استخراج شده داشته باشند؛ و همزمان از خطوط لوله و پمپ بنزین‌ها و دیگر سوخت ها برای انتقال و فروش محصولات به خریداران نهایی برخوردار باشند. برخی از بزرگترین و تاثیرگذارترین شرکت های انرژی در جهان، شرکت یکپارچه نفت و گاز بشمار می آیند که می توان به شرکت های شل (Shell)، شورون (Chevron)، اکسون موبیل (ExxonMobil) و بی پی (BP) اشاره کرد.

صنایع بالادستی (Upstream) نفت و گاز

تولید و عملیات بالادستی نفت و گاز شامل مرحله اکتشاف میدان‌های زیرزمینی یا زیردریایی، حفر چاه ها، استخراج، بهره برداری توسعه میادین می شود؛ و هر فعالیتی مربوط به بهره برداری بهینه و حداکثری از منابع نفت و گاز شود؛ به شرکت های نفتی بالادست که عمدتاً با کشف، عملیات دکل، مطالعات امکان سنجی، اجاره ماشین آلات، استخراج و تولید نفت درگیر هستند اغلب شرکت های اکتشاف و تولید (Exploration & Production (E&P)) گفته می شود.

صنایع میان دستی (Midstream) نفت و گاز

بخش میان دستی نفت و گاز در واقع صنایع بالادست را پایین دست وصل میکند و شامل ذخیره سازی، حمل و نقل از جمله کشتی های نفتکش، حمل و نقل ریلی، کامیون های نفتکش و خطوط لوله و همچنین بازاریابی فرآورده های نفتی و پتروشیمی است.

صنایع پایین دستی (DownStream) نفت و گاز

صنایع پایین دستی نفت و گاز شامل فرآیندهایی برای تبدیل نفت و گاز به محصول نهایی از جمله پالایش نفت خام به گاز مایع، بنزین، نفت سفید، گازوئیل و روغن های روان کننده و انواع دیگر منابع انرژی است. شرکت‌های درگیر در فرآیند شامل پالایشگاه‌های نفت، واحدهای‌های پتروشیمی، پتروپالایشگاه ها، توزیع‌کنندگان فرآورده‌های نفتی و گاز طبیعی در بخش پایین‌دستی صنعت نفت و گاز فعالین می نمایند. بسیاری از شرکت های اصلی پایین دستی نیز متنوع هستند و در تمام سطوح فرآیند تولید شرکت می کنند.

اکثر محصولات با مصرف روزمره از تولیدات صنایع پایین دستی بدست می‌آیند که شامل گازوئیل، گاز طبیعی، بنزین، روغن گرمایشی، انواع روان‌کننده‌ها، آفت‌کش‌ها، مواد دارویی و پروپان می شود.